Fizik tedavi; hastalık, yaralanma ya da şekil bozukluğunun ilaç ya da ameliyat yerine masaj, ısıl işlem ve egzersiz gibi fiziksel yöntemler kullanılarak tedavi edilmesidir. Fizyoterapistler tarafından gerçekleştirilen fizik tedavi; hastaneler, bakım evleri ve klinikler dahil olmak üzere hastalara çeşitli ortamlarda bakım sağlar.

Fizik tedavi ağrının hafifletilmesini, işlevlerin daha iyi yerine getirilmesini, hareket edilmesini ve yaşam konforunun artırılmasını sağlamaya yardımcı olan bir bakımdır. Spesifik olarak fizik tedavi, şu hedeflere ulaşmaya çalışır:

• Ağrı gidermek,
• Hareketi ya da yeteneği geliştirmek,
• Spor yaralanmalarını önlemek ya da iyileştirmek,
• İnme, kaza, yaralanma ya da ameliyattan sonra rehabilitasyon,
• Dengeyi iyileştirmek,
• Yapay bir uzuva uyum sağlanmasına yardımcı olmak,
• Yürüteç ya da baston gibi cihazların kullanılmasını öğretmek.

İlk fizik tedavi seansı sırasında fizyoterapist hastanın ihtiyaçlarını değerlendirir. Ağrı, semptomlar, hareket kabiliyeti ve tıbbi geçmiş hakkında bilgi edinilir. Ne kadar iyi hareket edebildiği, uzanabildiği, bükebildiği ya da kavrayabildiği, ne kadar iyi yürüdüğü ya da tırmandığı değerlendirilir. Aktif haldeyken ritmi ve kalp atışı, duruşu ve dengesi incelenir.

Fizik tedavi aşağıdakileri içerebilir:

• Egzersizler ya da esnemeler
• Kas ağrısı ya da spazmlarını hafifletmek için masaj, sıcak ya da soğuk terapi,
• Yapay bir uzuv kullanmayı öğrenmeye yardımcı olacak rehabilitasyon
• Baston ya da yürüteç gibi hareket etmeye ya da dengede kalmaya yardımcı olacak aletlerle pratik

Fizik Tedavi Kapsamlı Bir Süreçtir

Rehabilitasyonun bir bileşeni olan fizik tedavi; sırt, üst kollar ve bacaklar üzerinde durularak vücudu egzersiz yapmayı ve manipüle etmeyi içerir. Eklem ve kas fonksiyonlarını iyileştirebilir, hastaların daha iyi ayakta durmalarına, dengede kalmalarına, yürümelerine ve merdiven çıkmalarına yardımcı olabilir. Fizik tedavi uygulamaları kapsamında kullanılan teknikler şunları içerir:

• Hareket açıklığı egzersizleri,
• Kas güçlendirme egzersizleri,
• Koordinasyon ve denge egzersizleri,
• Ambulasyon (yürüme) egzersizleri,
• Genel koordinasyon egzersizleri,

Hareket Açıklığı Egzersizleri

Hareket açıklığı çoğu zaman inme ya da uzun süreli yatak istirahati sonrasında kısıtlanan ve hastanın konforunu azaltan bir durumdur. Kısıtlı hareket açıklığı ağrıya neden olan etkenlerin başında gelir. Bireyin işlevini engelleyebilir ve cilt yıpranması ile bası yaraları riskini artırabilir. Hareket açıklığı tipik olarak insanlar yaşlandıkça azalır. Ancak bu azalma çoğu zaman sağlıklı yaşlıların kendilerine bakabilmelerine engel olmaz.

Terapiye başlanmadan önce fizyoterapist genellikle bir eklemin hareket edebileceği en büyük açıyı ölçen, gonyometre adı verilen bir aletle hastanın hareket aralığını değerlendirir. Ayrıca kısıtlı hareketin kaslardaki gerginlikten mi yoksa bağlar ve tendonlardan mı kaynaklandığını belirler. Nedenin gergin kaslar olduğu durumlarda eklem daha kuvvetli bir şekilde gerilebilir. Sorunun gergin bağlar ya da tendonlardan kaynaklandığı durumlarda hafif gerdirme denenebilir. Germe, dokular ısındığında daha etkili ve daha az acı verici olduğundan fizyoterapistler öncelikle ısı uygulamayı tercih edebilirler.

Üç tür hareket açıklığı egzersizi kullanılır:

• Aktif egzersiz: Bir kas ya da eklemi yardım almadan çalıştırabilen kişiler içindir. Uzuvlarını kendilerinin hareket ettirmeleri gerekir.
• Aktif – yardımcı egzersiz: Bir miktar yardımla kaslarını ya da eklemlerini hareket ettirebilen ancak bunu yaparken ağrı hisseden kişiler içindir. Hastalar uzuvlarını kendileri hareket ettirmekle birlikte fizyoterapist elleri, bantlar ya da diğer ekipmanlarla yardımcı olur.
• Pasif egzersiz: Egzersize aktif olarak katılamayan kişilere uygulanır. Fizyoterapist dğer hedeflerin yanı sıra kontraktürleri önleme amacıyla uzuvları hareket ettirir.

Aktif- yardımcı ve pasif hareket açıklığı egzersizleri bazı rahatsızlıklar kaçınılmaz olmakla birlikte yaralanmanın önlenmesi için nazik bir şekilde yapılmalıdır. Fizyoterapist hareket açıklığını artırmak için etkilenen eklemi ağrı noktasının ötesine hareket ettirmelidir. Ancak hareket, hareket durdurulduğunda devam eden ağrıya neden olmamalıdır. 

Kas Güçlendirme Egzersizleri

Fizyoterapistlerin uyguladığı pek çok egzersiz kas gücünü artırır. Hepsi kademeli olarak artan direncin kullanılmasını içerir. Bir kas çok zayıf olduğunda tek başına yerçekimine karşı hareket yeterlidir. Kas gücü arttıkça, esnek bantlar ya da ağırlıklar kullanılarak direnç kademeli olarak artırılır. Böylece kas büyüklüğü ve kuvveti ile dayanıklılık artar.

Koordinasyon ve Denge Egzersizleri

Koordinasyon ve denge egzersizleri genellikle felç ya da denge hasarı dolayısıyla ve denge sorunları yaşayan kişilere yardımcı olmak için uygulanır. Egzersizler bir nesneyi almak ya da bir vücut parçasına dokunmak gibi birden çok eklem ve kası çalıştıran anlamlı bir hareketin tekrarlanmasını içerir.

Ambulasyon Egzersizleri

Yardımla ya da bağımsız olarak ambulasyon (yürüme) rehabilitasyonun ana hedefi olabilir. Ambulasyon egzersizlerine başlanmadan önce kişinin ayakta dururken dengeyi sağlayabilir durumda olması gerekir. Ayrıca eklem hareket açıklığı ve kas gücü de iyi olmalıdır. 

Genel Kondisyon Egzersizleri

Uzun süreli yatak istirahati ya da immobilizasyonun etkilerine karşı koymak için hareket açıklığı, kas güçlendirme ve ambulasyon egzersizlerinin bir kombinasyonu kullanılır. Genel kondisyon egzersizleri kardiyovasküler zindeliği (kalbin, akciğerlerin ve kan damarlarının çalışan kaslara oksijen verme yeteneği) iyileştirmeye ayrıca esnekliği ve kas gücünü korumaya ya da iyileştirmeye yardımcı olur.